Basit Düşün

Analist kavramı günümüzde birçok alanda kullanılan ancak tanımı net olarak yapılamayan genel bir kavramdır. Yazılım dünyasında bir ihtiyaç olarak doğan analiz görevi, ülkemizde yeni yeni oluşan bir kültürdür. Birçok analist vardır: Sistem Analisti, Yazılım Analisti, İş Analisti, Finans Analisti, Pazarlama Analisti… Farklı sektörlerde yapılan analizler farklı isimler alırken, görevi icra edenlerin unvanları da yaptıkları işe göre farklılık gösterir.

Yazılım dünyasında, unvanlara takılmadan, Bilgi Teknolojileri sektörü özelinde yazılım geliştirme yaşam döngüsü içerisindeki "Analiz" fazını yöneten, analist dediğimiz kişinin ne iş yaptığına ve bu kişinin analize nasıl bakması gerektiğine değinelim. Erman Akdeniz iş analistini şöyle tanımlıyor:

"İyi bir iş analisti, iş biriminin ihtiyaç ve talebini en iyi şekilde anlayıp optimum çözüm önerisini oluşturmalıdır. Zaman, insan ve sistem gereksinimleri gibi maliyet unsurları göz önüne alınarak en iyi ileri teknoloji ürünlerini ortaya koyarken çözüm odaklı yaklaşım sergilemelidir."
(Akdeniz E.)

Yazılımda analist ne iş yapar? Basitçe tanımlamamız gerekirse, analist müşterinin iş süreçlerini ve ihtiyaçlarını en ince detayına kadar anlayıp, bunu kodlama işlemini yapacak olan personele en yalın ve anlaşılır hali ile sunan kişidir. Genellikle yazılımcı ve müşteri arasında köprü görevi gören bu insanlar her zaman sakinliğini korumalıdır. Günümüzde, Yazılım Mühendislik Süreçleri içerisinde analiz görevi, proje yönetimi ve testler her biri ayrı ayrı süreçler olarak değerlendirilmesine rağmen kurumsal olmayan veya kurumsallık yolunda daha yeni olan kurumlarda bu görevlerin hepsi analistte toplanmıştır. Ancak iş körlüğü nedeniyle test ve analizin kesinlikle birbirinden ayrı birimler olarak çalışması gerektiği vurgulanmaktadır. Yeni projenin tüm detaylarını analist bildiği için testi onun yapması çok normal görünüyor fakat bu zaman içerisinde ilk testin dışına çıkıp proje destek aşamasına geçebiliyor. Böyle durumda ise analist kendi işinden uzaklaştığı için fikirlerdeki pratiklik azalabiliyor. Bu nedenle bu iki grubu birbirinden ayırmanın daha sağlıklı olduğu düşüncesi hâkimdir.

Analist deyince birçok kaynakta farklı kavramlarla karşılaşılır. SDLC, Use Case, UML bu kavramlardan bazılarıdır. Analistlerin çoğu bahsi geçen bu analiz kavramlarına aşina olmasına rağmen işe ilk başladığında bir projenin analizine nereden başlayacağı konusunda bir panik anı yaşar. Çünkü genel itibari ile tecrübe edinmeden insan bildiklerini uygulayamaz. Panik anında analist kendine analizin amacının, işlevinin ne olduğunu hatırlatmalı. Analizin amacı; sorunu anlayıp çözüm yolunu sunmaktır.

Bir analistten kesinlikle analitik düşünmesi beklenir. Peki, analitik düşünmek nedir? Analitik düşünme; bir problemi çözerken, sorunu bütün olarak ele alıp en ince detayına kadar ayrıştırıp, en küçük birimden başlayarak çözüm yolunu bulmaya çalışan sistematik düşünce tarzıdır. İşin odağında bu düşünce vardır aslında. Analitik düşünme tanımı oldukça anlaşılır görünse de aslında soru işaretleri ile dolu bir tanımdır. Mesela "sorunu bütün olarak ele almak" anlaşılıyor gibi görünüyor ama nasıl diye sorulduğunda cevap vermekte zorlanıyoruz. Bir sonraki kısmını ele aldığımızda, "en ince detayına kadar ayrıştırma"; aslında tanımı ele alma şeklimiz bile analitik düşünce mantığı ile hareket ediyor. Tekrar tanım üzerinden gidecek olursak, bütün olarak ele alıp parçalara bölüp sorguladık. Sorguladığımız şeylerin cevaplarına ulaşarak sorunun daha net açıklamasını yapabiliriz. Sorun ne kadar net ifade edilirse çözüm yolu da o kadar belirginleşir. Bir analist her zaman kritik sorular sormalı, çünkü muhatap olduğu kişi, müşteri veya yazılımcı, ihtiyacını net ifade edemeyebilir. Müşteri yaptığı işin çerçevesinden ayrılmadan sektörel ifadeler kullanarak anlatacaktır isteklerini. Keza yazılımcı da, çok fazla teknik konuşacaktır. Analist aradaki kişi olması sebebiyle her ikisinin de demek istediğini kesinlikle çok iyi anlamalıdır. Sorunu anladıktan sonra sıra bunu anlatma işlemine geliyor.

Sorunu anlaşılır bir şekilde ifade etmek gerekir ki çözüm yolu daha sağlıklı olsun. Bu konuyla ilgili olarak Albert Einstein’ın bir sözüne yer vermek istiyorum:

"If you can't explain it simply, you don't understand it well enough."
(Einstein A. 1879)

Eğer basitçe açıklayamıyorsanız, yeterince anlamamışsınızdır.Bu söz sadece analiz için değil yaşamın her evresinde karşımıza çıkabilir. Okul hayatında, iş hayatında, sosyal hayatta “Biliyorum ama anlatamıyorum.” cümlesini çoğumuz kurmuşuzdur. Bir sorunu anlarken veya anlatırken düşünce şeklimiz hep basit olmalı kanısındayım. Özellikle yazılım sektöründe “basit düşün” ifadesi çıkış yolu olabilir. Çoğu zaman bu düşünce şeklini öğretmen öğrenci ilişkisine benzetirim. Matematik problemi çözmeye çalışan bir öğrenciyi düşünelim, o kadar zor geliyor ki iki sayısı toplamak veya başka bir işlem… Böyle bir durumda öğretmen Süpermen gibi yardıma koşar ve “Şimdi ben sana iki elma verdim, iki tane de senin elman vardı…” sözünü bitirmeden öğrencinin kafasında ampuller yanmaya başlar. Öğrenci soruyu bile anlamadığı anda öğretmen basit bir örnekle çıkış yolu sunmuştur. Analist olarak çıkmaza girdiğimizde o basit öğreneği aramaya koyulmalıyız.

Bilişim dünyasında baktığınız zaman geliştirilen ürünler gerçekten karmaşık yapılara sahiptir. Bir anda hepsini kavramanın, anlamanın imkânı yoktur. Bir yerden başlamak için analitik düşünmeye ihtiyaç vardır. En küçük parçaya ulaşmak içinse Einstein’ın sözünü hatırlayarak tanımlayamadığınız her şeyi sormanız gerekmektedir. Bazen bildiğimizi sandığımız şeyleri aslında bilmiyor olabiliyoruz. Çünkü duyduğumuz veya aşina olduğumuz bir terimi biliyor varsayıyoruz. Varsayımlarımızın dışında ne kadar iyi bildiğimizi düşünsek de bizden daha iyi bilen insanlar her zaman olacaktır. Atalarımızın da dediği gibi “Bin bilsen de bir bilene danış.” sözü ile yazımızı burada sonlandıralım.

Referanslar

• Akdeniz Erman, "Başarılı Bir İş Analisti Olmak İçin" (17 Şubat 2013)
  http://www.ermanakdeniz.com/basarili-bir-is-analisti-olmak-icin
  (16 Şubat 2015)
• Albert Einstein.
  BrainyQuote.com
  Web site: http://www.brainyquote.com/quotes/quotes/a/alberteins383803.html (20 Şubat 2015)